İçmimarlık nedir?
Türk Dil Kurumu'nun tanımına göre içmimar "Bir yapıyı, kullanım ve estetik bakımından ele alıp insanın fiziksel ve ruhsal özelliklerine uygun olarak tasarlayan kimse, dekoratör" olarak geçmektedir. Günümüzde İçmimarlar Odası'nında katkıları ile bu tanım daha kapsamlı hale gelmiştir. Nitekim "içmimar" birleşik yazılmaya başlanmış hatta tanımdaki dekoratörlük ise her vizyon sahibi kişinin yapabileceği bir meslek olduğundan dolayı kullanılmamaktadır. İçmimar tanımı insan ölçeğinde çalışan, mekan çözümlemesini insan ihtiyaçları göz önünde bulundurarak yapan, engelli erişiminden ergonomi standartlarına kadar birçok konuya dikkat eden, detay çözümlemeleri, imalat-proje çizimleri yapan, yüzey malzemelerinden kaba işlere kadar birçok teknik bilgiyi bilip kullanabilen, kamusal ve yarı-kamusal alanlarda akılcı çözümler sunabilen bir meslek dalıdır. Birçok farklı meslek dalıyla ortak çalışması gereken belli noktalarda farklı gruplar arasında bir köprü görevi görebilen bir daldır.
İnsanlar neden içmimarlık bölümünü seçiyorlar? Öğrenciler üniversite sınavında mimarlığa puanı yetmedikleri için mi içmimarlık yazıyorlar?
İlk yıllarda mimarlık, içmimarlık, peyzaj mimarlığı eğitimleri temel derslerden oluştuğu için hepsi birbirine benzemektedir fakat sınıf geçtikçe her biri kendi ölçeğinde çalışmaya başlar. Peyzaj mimarları ve kentsel tasarımcılar ise en küçük 1/500, 1/200 civarında ölçek kullanarak şehir (şehir ve insan ölçeği) ölçekleri üzerinden devam ederler. Mimarlar genellikle 1/500 gibi ölçeklerden başlarken 1/50 ölçeklerde projeyi bitirirken içmimarlar 1/100, 1/50, 1/20, 1/5, 1/1 (insan ölçekleri) ölçeklerinde çalışır. Endüstriyel tasarımcılar ise 1/5, 1/2, 1/1 hatta 2/1 gibi çok küçük detay çözümlemelerinde ilerlerler. Kısacası her mesleğin ölçek çalışmasının bittiği noktada bir diğeri başlamaktadır. Her biri ayrı bir tasarım gerektiren bu ölçeklerdeki bilgi akışı meslek gruplarına göre değişmektedir. Bir mimarin bildiği yapı bilgisi ile içmimarınki aynı olmayabilir. Bundan kaynaklı biri diğerinde bir eksiklik gördüğünde öbürünü bilgileri doğrultusunda uyarıp tasarımlarını daha sağlam bir şekilde ortaya çıkarabilir. Sadece bu meslek gruplarını içermez bir tasarım süreci: Teknisyeninden, elektrikçiye, su tesisatçısından havalandırmacıya kadar birçok farklı grup ortak çalışır. Herkes kendi alanından sorumludur ve bir başka meslek grubunun alanına dahil olunduğunda onunla ortak çalışmak durumundadır. Kısacası çoklu disiplinli bir çalışma gerektirmektedir.
Peki ya "çevre tasarımı" dedikleri nedir? Çevre tasarımı, peyzaj mimarları ve kentsel tasarımcıların mesleğini de mi içine alıyor?
Çevre tasarımı denildiğinde ilk akla mekanların dışa olan bağlantısı gelmektedir. Bir eve nasıl bir verandadan girdiğiniz, bir hastanenin yollarının nereye çıktığı, bir kamusal alanın bahçesinin nasıl tasarlandığı gibi fakat aslında burada aktarılmak istenen çevre bu değildir. Aslında buradaki çevre insanın çevresidir. Bir insanın gördüğü algıladığı, hissettiği, rahat ettiği mekan tasarımlarıdır. Kısacası insanın kendisidir. (Bilkent Üniversitesi İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü'nde ders vermekte olan aynı zamanda İçmimarlar Odası'nda yetkili olan Murat Özdamar'a bu açıklama için teşekkür ederim.)
Projelerinde imza yetkisi olmadığı için mimar ile ortak çalışmak zorundalar mıdır? Tek başına çalışamazlar mı?
Her meslek dalının kendi alanında imza yetkisi vardır. Bir mimar içmimari projeye imza atamayacağı gibi bir içmimarda başka mesleklerin alanında kendi yapmadığı hiçbir tasarıma imza atamaz. Bundan dolayı içmimari projenin yetkisi İçmimarlar Odası'nın sitesinde de açıklanmış olduğu gibi sadece içmimara aittir, içmimarın kimliğidir, imzasıdır. İçmimarlar insan ölçeğinde çalıştıkları için birçok farklı alanda iş bulma imkanına sahiptir. Mağaza tasarımı, yat ve gemi tasarımı, uçak tasarımı, akustik tasarım ve danışmanlık, aydınlatma tasarımı ve renk tasarımı, araba tasarımı gibi birçok farklı alan bünyesinde içmimar bulundurur hatta içmimar projenin yürütücüsü olarak görev yapmaktadır. Bu kapsamda bakıldığında bir içmimar çalışmak istedikten sonra tek başına da ismini duyurabilir. Aynı zamanda günümüzde bazı ofisler içmimari ofis olarak geçmektedir. Bünyelerinde mimar bulundursalar bile projeyi yürüten kişi bir içmimar ya da bir endüstriyel tasarımcı ya da bir peyzaj mimari olabilir.
Kısacası her ne kadar başka meslek gruplarına bağlı olsak da onlarsız bir hiç değiliz. Aslında biz onlarla bir ekibiz. Günümüzde birçok anlam karmaşasının farklı sonuçlara sebep olduğu bu mecrada bu tanımları biraz netleştirmek istedim. Umarım okurken zevk almışsınızdır.
Saygılarımla...
Serra Koz
İ.D. Bilkent Üniversitesi
